ULUSLARARASI ÖRGÜTLER

Uluslararası Örgüt Nedir?

İçindekiler

Dünya üzerindeki devlet, baskı, çıkar ve meslek gruplarının, siyasi parti ve görüşlerini; güçlerini artırmak ve uluslararası ilişkilerde bir aktör sıfatıyla istek ve taleplerini diğer aktörlere kabul ettirmek amacıyla bir araya gelip oluşturulan birliklerdir. Bu örgüt ve yapılar uluslararası ilişkiler aktörleri boyutunda ikinci sırada yer almaktadır.
Eski Yunan’da kurulan ve dini noktalarda bazı fonksiyonlara sahip cemiyetler örgütlenmeye dair ilk örneklerdir. Ancak şu an ki uluslararası örgütlerin kuruluşu Napolyon Savaşları sonrasında gündeme gelmiştir. Savaşın sonunda 1815 Viyana Kongresi ile kurulan Ren Nehri Komisyonu’yla başlamıştır. Günümüzde ise 400 civarı örgüt bulunmaktadır.
Uluslararası Örgütlerin Sınıflandırılması
Uluslararası örgütler; birleşim (evrensel, bölgesel), fonksiyon (kültürel, bilimsel, askeri, siyasi, sağlık, ekonomi) ve yetkisine (uluslararası, ulus üstü) göre sınıflandırılmıştır.

Uluslararası Örgütlerin Yapısı

Uluslararası örgütlerde; örgütlerin barındırması gereken birtakım özellikler söz konusudur. Bu özelliklere bakılırsa; en temel düzeyde en az üç devletin ortak amacını barındırmalıdır. Üyelikler en az üç ülkeden tam o verme hakkıyla birlikte bireysel veya kolektif yapılı olmalıdır. Bir diğer madde ise kuruluş antlaşması, üyelerin yönetim organlarını ve memurlarını sistematik olarak seçebileceği resmi bir yapı sağlanmalıdır. Ancak memurların tamamı belirli bir zamandan fazla aynı milletten bireylere ait olmaması gerekmektedir. Bütçe hususuna gelindiğinde ise en az üç devletin tam anlamıyla katılımı olmalıdır. Ve kar amacı güdülmemelidir. Bir uluslararası örgütün barındırması gereken bir diğer nokta ise gündeme ait bir konunun net bir biçimde ifade edilebilmesi gerekmektedir.
Uluslararası örgütler devletlerden farklı olmakla birlikte bu ayrımı netleştiren bazı noktalar bulunmaktadır. Örneğin; tam anlamıyla yetkin olduğu ve uyrukluk bağının söz konusu olduğu bir insan topluluğu söz konusu değildir. Bir diğer husus ise uluslararası örgütlerin buyruk vermesine ilişkindir. Verilen bu kararlara kimsenin uymasına zorlama yetkisi söz konusu değildir.
Uluslararası örgütlerin doğuşu ise üye devletlerin bu konuya ilişkin kesin irade açıklaması ile gerçekleşmektedir. Örgütler hakkındaki bir diğer nokta ise örgütlerin hukuki kişiliklerine ilişkindir. Bir uluslararası örgütün hukuki kişiliği örgütün amacı çerçevesinde sınırlandırılmaktadır.

Uluslararası Örgütlere Üyelik

Üyelik iki şekilde ortaya çıkmaktadır. İlki örgütün kuruluşunu ve kuruluş antlaşmasını imzalayan devletlerin kurucu ya da asli üye olarak anılmasıdır. İkincisi ise daha sonra katılan devletlerin üye devlet olarak anılmasıdır.
Uluslararası örgütlerde yer alan temel ilkelerden birisi de üye devletlerin eşit olduğu ilkesine dayanmasıdır. Fakat bu durumun aksine kurucu üye veya bazı üye devletlerin oyları karar alma sürecini engelleyebilmektedir. Aynı zamanda örgütlerde üyeliğe kabul, üyelikten çekilme ve üyelikten çıkarılma durumları değişebilmekte ve örgütlerde farklılaşabilmektedir. Üyeliğe kabul genel olarak üyelik şartlarını sağlayan aday ülkelerin başvurularının incelenmesi ve kabul edilmesi biçiminde olur.
Bu konudaki bir başka nokta ise örgüt çalışmalarına katılmak için o örgüte üye olmak koşulunun olmayışıdır. Yani gözlemci statüsüyle çalışmalarda söz sahibi olabilmeleridir. Günümüzde uluslararası örgütlere üyelik birçok devlet için güvenlik, ekonomik, işbirliği gibi alanlarda düzelme olarak değerlendirirken; güçlü devletler açısından bu durum güçlerini pekiştirme fırsatı olarak değerlendirilmektedir.

ULUSLARARSI ÖRGÜTLER

Örgütler uluslararası ve bölgesel olarak ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan bir kısmına bakmak gerekirse;
Afrika Birliği (AU)
Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)
Amerika Devletleri Örgütü (OAS)
And Ülkeleri Ekonomik Topluluğu
Asya İnsan Hakları Merkezi
Asya Kalkınma Bankası
Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC)
Avrasya Ekonomi Topluluğu (EURASEC)
Avrasya Patent Teşkilatı (EAPO)
Avrupa Birliği (EU)
Avrupa Konseyi (COE)
Avrupa Patent Enstitüsü (EPI)
Bağımsız Devletler Topluluğu (CIS)
Bağlantısız Ülkeler Hareketi (NAM)
Baltık Denizi Devletleri Konseyi (CBSS)
Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS)
Batı Avrupa Birliği (WEU)
Birleşmiş Milletler (UN)
Bölgesel İşbirliği Konseyi
CERN(Avrupa Nükleer Araştırma Teşkilatı)
Doğu Afrika Ülkeleri Topluluğu (EAC)
Doğu ve Orta Afrika Ortak Pazarı (COMESA)
Dünya Korunma Birliği (IUCN)
Daimi Hakemlik Mahkemesi (PCA)
Dünya Gümrük Örgütü (DGO)
Dünya Ticaret Örgütü (WTO)
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (ECO)
G20
G3
G4 bloc
G4 nations
G77
G8
Gelişen Sekiz Ülke (D-8)
Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)
Global Kamu-Özel Sektör Ortaklıkları (GPPP)
GUAM
Güney Afrika Gümrük Birliği (SACC )
Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC)
Güney Amerika Milletleri Topluluğu (CSN)
Güney Amerika Ulusları Birliği (UNASUR)
Güney Asya Bölgesel İşbirliği Örgütü (SAARC)
Güney Asya Ortak Çevre Programı (SACEP)
Güney Ortak Pazarı (MERCOSUR)
Güney Pasifik Yerbilimi Komisyonu (SOPAC)
Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN)
Güneydoğu Avrupa İşbirliği Süreci (GDAÜ)
Güvenlik İşbirliği Merkezi (RACVIAC)
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)
İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)
Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ)
Karayip Devletleri Birliği (KDB)
Körfez Arap Ülkeleri İşbirliği Konseyi (KİK)
Kuzey Amerika Ülkeleri Serbest Ticaret Anlaşması (NAFTA)
Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO)
Latin Amerika ve Karayip Devletleri Topluluğu (CELAC)
Nükleer Denemelerin Kapsamlı Yasaklanması Antlaşması Örgütü (CTBTO)
Nükleer Enerji Ajansı (NEA)
Orta Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (CEEAC-ECCAS)
Orta Amerika Entegrasyon Sistemi (SICA)
Pasifik Ada Ülkeleri Ticaret Antlaşması (PICTA)
Pasifik Ada Ülkeleri Yakın Ekonomik İlişkiler Antlaşması (PACER)
Pasifik Adaları Bölgesel Organizasyonlar Konseyi (CROP)
Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC)
Portekiz Dili Konuşan Ülkeler Topluluğu (CPLP)
Rhine Denizcilik Merkezi Komisyonu (CCNR)
Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO)
Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı
Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi)
Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı (Türksoy)
Uluslararası Af Örgütü (AI),
Uluslararası Ağırlıklar ve Ölçüler Bürosu (BIPM)
Uluslararası Demiryolları Birliği (UIC)
Uluslararası Para Fonu (IMF)
Uluslararası Yasal Ölçüler Örgütü (OIML)
Uluslararası Zeytin Konseyi (IOC), gibi örgütler uluslararası ve bölgesel örgütler arasında yer almaktadır.